Σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα των αριθμητικών μοντέλων εποχικής πρόγνωσης, ζεστός προδιαγράφεται ο φετινός χειμώνας στη χώρα μας, με τις μέσες θερμοκρασίες του τριμήνου στη Μακεδονία, τη Θράκη και το βόρειο Αιγαίο να κυμαίνονται 1-2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τις κανονικές για την εποχή και τουλάχιστον 0,5-1 βαθμό Κελσίου στις υπόλοιπες περιοχές. Από πλευράς υετού (βροχή ή χιόνι), στο βορειοανατολικό Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα η χειμερινή περίοδος προβλέπεται μάλλον λίγο πιο υγρή από το κανονικό, για τη δυτική Ελλάδα και τοπικά στην Πελοπόννησο υπάρχουν ενδείξεις ότι θα είναι λίγο πιο ξηρή, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα προβλέπεται ότι θα επικρατήσουν κανονικές συνθήκες.
Για τον χειμώνα 2023-2024 (Δεκέμβριος – Ιανουάριος – Φεβρουάριος), έχουμε επιλέξει, για παρουσίαση και σχολιασμό, τις αποκλίσεις από τις κανονικές τιμές, της θερμοκρασίας στα 2m, του υετού (βροχή-χιόνι), των γεωδυναμικών υψών στα 500 hPa, καθώς και τις αποκλίσεις της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια, έτσι όπως αυτές προκύπτουν, τόσο από το μακροπρόθεσμο μοντέλο του ECMWF, όσο και από το σύστημα πολλαπλών μοντέλων (multi-modelsystem). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η κλιματολογία, τόσο του ECMWF όσο και όλων των μοντέλων που συνθέτουν το multi-modelsystem, αναφέρεται στην περίοδο 1993-2016, δηλαδή οι τιμές που παρουσιάζονται αφορούν αποκλίσεις από τις μέσες τιμές της περιόδου αυτής. Οι χάρτες είναι διαθέσιμοι από την υπηρεσία C3S (Copernicus) και μπορούν να αναζητηθούν μαζί και με τα αποτελέσματα όλων των μοντέλων και των παραμέτρων που υλοποιούν το C3Smulti-modelsystem στην ιστοσελίδα: https://climate.copernicus.eu/charts/c3s_seasonal/,καθώς και μέσω της ιστοσελίδας του ECMWF.
Το ECMWF, για τον χειμώνα στην Ευρώπη προβλέπει συνθήκες θερμότερες από τις κανονικές, αφού παντού εκτιμώνται θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας. Στις περισσότερες περιοχές οι θετικές αυτές αποκλίσεις κυμαίνονται από 1 έως 2 βαθμούς Κελσίου, ενώ τοπικά στη Ρωσία, στα βορειοανατολικά Βαλκάνια-δυτική Μαύρη Θάλασσα, κεντρική Τουρκία μπορεί να ξεπεράσουν και τους 2 βαθμούς. Μόνο στις δυτικές θαλάσσιες-παράκτιες περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου, προς τον Ατλαντικό Ωκεανό, φαίνεται ότι μπορεί να είναι κάτω από 1 βαθμό Κελσίου, αλλά πάντα θετικές.
Το multi-model, συμφωνεί για θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας στο σύνολο της Ευρωπαϊκής ηπείρου και μάλιστα ότι στην ανατολική Ευρώπη οι αποκλίσεις αυτές θα κυ-μαίνονται από 1 έως 2 βαθμούς Κελσίου. Δεν δείχνει όμως περιοχές με αποκλίσεις πάνω από 2 βαθμούς, ενώ και σε όλη τη δυτική Ευρώπη, φαίνεται πιο συγκρατημένο, με τις τιμές να μην ξεπερνούν τον 1 βαθμό Κελσίου.
Εστιάζοντας στην Ελλάδα, το ECMWF προβλέπει για τον χειμώνα, θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας από 1 μέχρι 2 βαθμούς Κελσίου. Μάλιστα, η πιθανότητα για αυτό το σενάριο, στα κεντρικά και βόρεια ηπειρωτικά κυμαίνεται από 80% μέχρι 90%, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές, με την πιθανότητα να κυμαίνεται από 90% μέχρι 100%, φτάνει στα όρια της βεβαιότητας.
Το multi-model, συμφωνεί για θετικές αποκλίσεις της θερμοκρασίας παντού στην Ελλάδα, αλλά στα δυτικά, κεντρικά και νότια τμήματα τις συγκρατεί από 0,5 μέχρι 1 βαθμό Κελσίου.
Γενικά, όπως έχουμε σημειώσει και στο παρελθόν, οι όποιες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται μεταξύ ECMWF και multi-model, είναι αναμενόμενες, ακριβώς λόγω της δομής του multi-model ως σύνθεσης κλιματικών μοντέλων. Φυσικά η «σύγκλιση» αυτών των μοντέλων ενισχύει την «βεβαιότητα» της πρόγνωσης. Αξίζει λοιπόν να επισημανθεί η ταύτιση των δύο μοντέλων, ως προς την πρόβλεψη για ένα ζεστό χειμώνα στη χώρα μας, με τις μέσες θερμοκρασίες του τριμήνου να ξεπερνούν κατά 1 με 2 βαθμούς Κελσίου τις κανονικές για την εποχή τιμές σε Μακεδονία – Θράκη - βόρειο Αιγαίο και τουλάχιστον 0,5- 1 βαθμό Κελσίου στις υπόλοιπες περιοχές.
Αν και έχει αναφερθεί πολλές φορές, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι προγνώσεις αυτές αποτελούν μια μέση εικόνα του τριμήνου Δεκέμβριος – Ιανουάριος – Φεβρουάριος. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείονται χρονικές περίοδοι με ψυχρές εισβολές, οι οποίες όμως θα εναλλάσσονται με διαστήματα σχετικά υψηλών θερμοκρασιών.
Από πλευράς υετού (βροχή ή χιόνι) και τα δύο μοντέλα, τόσο το ECMWF, όσο και το multi-model, συμφωνούν ότι στην περιοχή της Μεσογείου και τουλάχιστον στις παράκτιες περιοχές των χωρών γύρω της, θα επικρατήσουν συνθήκες κανονικές και τοπικά μάλλον πιο ξηρές από τις κανονικές, με εξαίρεση την Τουρκία, το ανατολικό Αιγαίο και την ευρύτερη περιοχή της Κύπρου, όπου προβλέπεται σχετικά αυξημένος υετός. Κανονικές συνθήκες και τοπικά λίγο πιο ξηρές, προβλέπονται επίσης για τις βόρειες και δυτικές ακτές της Σκανδιναβίας. Σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, δηλαδή στο μεγαλύτερο μέρος της, εμφανίζονται θετικές αποκλίσεις του υετού.
Ειδικά για την Ελλάδα, το ECMWF, εμφανίζει πιθανότητα για σχετικά λίγο πιο υγρή χειμερινή περίοδο στο βορειοανατολικό Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα, ενδείξεις για λίγο πιο ξηρή στα δυτικά και τοπικά στην Πελοπόννησο και μάλλον κανονικές χειμερινές συνθήκες στην υπόλοιπη Ελλά-δα. Το multi-model, αν και προβλέπει θετικές αποκλίσεις σε μια ευρύτερη περιοχή από ότι το ECMWF, δηλαδή στην ηπειρωτική Ελλάδα και στο μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου, οι πιθανότητες για πιο υγρή χειμερινή περίοδο υποστηρίζουν μόνο το ανατολικό Αιγαίο. Υπό την έννοια αυτή, τα δύο μοντέλα δεν φαίνεται να διαφωνούν σημαντικά, και δημιουργούν υπόνοιες, για επικράτηση μάλλον continental καιρικών συστημάτων πάνω από την Ελλάδα. Συστημάτων δηλαδή, που προερχόμενα από τα δυτικά-βορειοδυτικά, χάνουν μεγάλο μέρος της υγρασίας τους, υπό μορφή υετού, διασχίζοντας την ηπειρωτική Ευρώπη, φτάνουν στη χώρα μας σχετικά ξηρά, αλλά μπαίνοντας στο Αιγαίο εμπλουτίζονται εκ νέου με υγρασία, την οποία αποδίδουν με τη μορφή υετού, όταν συναντούν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τις δυτικές ακτές της Τουρκίας.
Επειδή, σε μεγάλο βαθμό, οι διεργασίες στην ατμόσφαιρα καθοδηγούνται από την κυκλοφορία στα 500hPa, παρατίθενται και οι προγνωστικοί χάρτες (ECMWF και multi–modelsystem) με τις αποκλίσεις των γεωδυναμικών υψών στο επίπεδο αυτό.
Το ECMWF εκτιμά θετικές αποκλίσεις των γεωδυναμικών υψών στο σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής ηπείρου και της Μεσογείου και αρνητικές στο βορειότερο τμήμα του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού, σε μια περιοχή που οριοθετείται από την Ισλανδία – Μεγάλη Βρετανία – Σκανδιναβία. Το multi-model συμφωνεί με το χωρικό μοτίβο του ECMWF, εξομαλύνοντας την ένταση των αποκλίσεων, τόσο στο Βόρειο Ατλαντικό, όσο και πάνω από την Ευρώπη.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα, με μια περιοχή θετικών αποκλίσεων στον Καναδά, που νότια οριοθετούνται από μια ζώνη αρνητικών αποκλίσεων (Βόρειος Ειρηνικός – Ηνωμένες Πολιτείες – Βόρειος Ατλαντικός), έχει καταγραφεί ότι, τους χειμερινούς μήνες συνδέεται με φάση El Niño.
Εξετάζοντας τους χάρτες της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια, και το ECMWF και το multi-model, εμφανίζουν γενικά το ίδιο χωρικό μοτίβο κατανομής των αρνητικών αποκλίσεων. Ειδικά το ECMWF εκτιμά ότι οι αποκλίσεις αυτές θα είναι μεγαλύτερες στον Βόρειο Ατλαντικό, στην περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας, περιοχή ανάπτυξης κυκλωνικών συστημάτων συνοπτικής κλίμακας. Η εικόνα του multi-model μάλλον σκιαγραφεί την προβλεπόμενη continental κίνηση αυτών των καιρικών συστημάτων και έρχεται να αιτιολογήσει την υπόθεση που εκφράστηκε παραπάνω, κατά τον σχολιασμό του υετού.
Τέλος, θα αναφερθούμε στους δύο σημαντικούς κλιματικούς παράγοντες, την ταλάντωση του βόρειου Ατλαντικού και το El Niño.
Όσον αναφορά την ταλάντωση του βόρειου Ατλαντικού (North Atlantic Oscillation - ΝΑΟ), προγνωστικά φαίνεται ότι το υφιστάμενο μοτίβο κυκλοφορίας αρνητικού NAO σταδιακά θα υποχωρήσει σε πιο ουδέτερες συνθήκες ή υποτυπωδώς θετικές. Το μοτίβο αυτό συνδέεται με ουδέτερες έως αρνητικές αποκλίσεις των βροχοπτώσεων στην Μεσόγειο και με συγκράτηση των θετικών αποκλίσεων της θερμοκρασίας.
Όσο για την ταλάντωση του νότιου Ειρηνικού Ωκεανού (ENSO), που έγινε μνεία παραπάνω, και αποδεδειγμένα επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία σε παγκόσμιο επίπεδο, βρισκόμαστε σε φάση El Niño. Ο παρακάτω προγνωστικός χάρτης αποτυπώνει τις αποκλίσεις της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας και καταδεικνύει την φάση El Niño στο νότιο Ειρηνικό ωκεανό (βλέπουμε την χαρακτηριστική αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας στις δυτικές ακτές της νότιας Αμερικής, Περού - Εκουαδόρ), οι οποίες, σύμφωνα με την τελευταία πρόγνωση του ECMWF, στην κύρια περιοχή του φαινομένου στον τροπικό Ειρηνικό, προβλέπεται ότι θα ξεπεράσουν και τους 2 βαθμούς Κελσίου.
Κλείνοντας να υπενθυμίσουμε ότι η μακροπρόθεσμη/εποχική πρόγνωση προσπαθεί να περιγράψει την τάση εξέλιξης της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας σε ολόκληρες ηπείρους ή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Συνεπώς οι εποχικές προγνώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με σχετική επιφύλαξη, λαμβάνοντας υπόψη, ότι το αποτέλεσμά τους θα αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο ποσοστό του χρόνου αναφοράς τους (40 – 60%), σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται απορριπτικά, αποκλείοντας την προοπτική βελτίωσής τους.
